- Urząd Gminy Skarbimierz - https://skarbimierz.pl -

Przemoc w rodzinie

Przemoc to zamierzone i wykorzystujące przewagę siły działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody.

Zespół interdyscyplinarny

Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, obowiązująca od dnia 1 sierpnia 2010r. nałożyła na Gminy obowiązek tworzenia Zespołów Interdyscyplinarnych.

Zarządzeniem NR ZW/0050/72/RSO-21/2011 z dnia 15 września 2011 Wójt Gminy Skarbimierz powołał 11 członków zespołu. W skład zespołu wchodzą przedstawiciele: Ośrodka Pomocy Społecznej, Komendy Powiatowej Policji w Brzegu , Oświaty, Ochrony Zdrowia, Sądu. Zadania zespołu obejmują min: diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie, podejmowanie i inicjowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie (planowanie i wdrażanie działań ukierunkowanych na zmiany w środowisku rodziny, w której dochodzi do przemocy), rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielania pomocy w środowisku lokalnym.

Praca zespołu składającego się z przedstawicieli różnych służb znacznie rozszerzy możliwości udzielania potrzebnej pomocy. Pamiętajmy, ze ukrywanie przemocy jest główną okolicznością umożliwiającą długotrwałe unikanie konsekwencji popełnionych czynów. Dlatego im więcej instytucji wie o tym fakcie, tym mniej bezkarny czuje się sprawca.

Przyczyny i fazy

Istnieje wiele teorii na wyjaśnienie występowania i rozmiarów przemocy w rodzinie. Oto niektóre z nich.

Większość przedstawicieli nurtu socjologicznego wskazują na stres społeczny oddziaływujący na rodzinę np. złe warunki mieszkaniowe, finansowe. Obecnie pogląd ten wydaje się być trudny do zaakceptowania, gdyż przemoc dotyka nie tylko rodziny w trudnej

sytuacji materialnej

Według koncepcji psychologicznej pewne wrodzone cechy osobowości oraz zmienne biologiczne są przyczyną agresywnych zachowań. Najpowszechniejszy pogląd głosi jednak, że to, czego nauczyliśmy się od rodziców, przekazujemy naszym dzieciom. Zgodnie z ta teorią ludzie uczą się agresywnego zachowania obserwując innych.

Feministyczna teoria siły i kontroli umiejscawia korzenie przemocy w czynnikach społecznych oraz interpersonalnych, ze szczególnym uwzględnieniem władzy przypisywanej płci. Przyczyną przemocy domowej jest władza, jaka mają w rodzinie mężczyźni. Wielu z nich dopuszcza się przemocy, by sprawować kontrole lub ją odzyskać.

Wieloczynnikowy model przemocy w rodzinie zakłada, że relacje interpersonalne wewnątrz rodziny regulują wpływ środowiska i czynników stresujących. To czy dojdzie do przemocy zależy od relacji jakie są w rodzinie od wyznawanych wartości społecznych i otoczenia kulturowego.

Biologiczne uwarunkowanie przemocy wyniki badań prowadzone nad genetycznymi predyspozycjami do stosowania przemocy dowodzą, że istnieje rola genów w popełnianiu przestępstw przeciwko mieniu, natomiast w przestępstwach z użyciem przemocy należy uwzględnić zarówno wpływ genów jak i środowiska. Naukowo potwierdzony został także, fakt, iż mężczyźni, którzy mają wysoki poziom testosteronu, łatwiej wpadają w złość a ich życie rodzinne jest mniej udane. Do innych cech charakterystycznych dla osób agresywnych zaliczyć należy: nieprawidłowy zapis EEG i dysfunkcje w obrębie lewej półkuli.

Powyższe informacje są dowodem na to, iż nie istnieje jedno, proste wyjaśnienie dotyczące przyczyn przemocy. Jednak, jakie by one nie były, sprawcy muszą czuć się odpowiedzialni za swoje brutalne postępowanie, a nasze społeczeństwo musi stawić się czoło problemowi przemocy.

Fazy przemocy

I. FAZA NARASTANIA NAPIĘCIA

W tej fazie partner jest zazwyczaj napięty i stale podirytowany. Starasz się go uspokajać, dbasz o staranne wypełnianie obowiązków domowych. Zaczynasz się zastanawiać nad tym, co możesz zrobić, by uniknąć kolejnej awantury.

II. FAZA OSTREJ PRZEMOCY

W tej fazie partner jest gwałtowny, wpada w szał, jakiś drobiazg wywołuje potworną awanturę. Możesz wtedy zostać poważnie pobita, zraniona. Najczęściej wtedy decydujesz się wezwać policję, zwracasz się o pomoc.

III. FAZA MIODOWEGO MIESIĄCA

To faza skruchy i okazywania miłości. Sprawca przeprasza za swoje zachowanie, obiecuje poprawę. Jest czuły, troskliwy, zapewnia o swojej miłości. Przeprosinom towarzyszą łzy i prezenty. Partner staje się podobny do mężczyzny, jakiego kobieta pokochała i z jakim się związała. Kobieta zaczyna wierzyć, że partner się zmienił i że przemoc była incydentem, który już nigdy się nie powtórzy.

Faza miodowego miesiąca przemija i wkrótce rozpoczyna się faza narastania napięcia. Wszystko zaczyna się od nowa. Przemoc w następnych cyklach na ogół jest bardziej gwałtowna i dłuższa. Fazy miodowe są krótsze i nie takie miodowe.

Portret sprawcy

Nie posiadamy wystarczającej wiedzy, wiele jest także niejasności, aby nakreślić portret sprawcy, zarówno, jeśli chodzi o wiek, wykształcenie status społeczny oraz cechy osobowości.

W literaturze spotykamy wiele odmiennych podejść, koncepcji szukających wyjaśnienia zjawiska przemocy, oto kilka z nich:

Osoby o osobowości nieprawidłowej

Często słyszymy, że sprawcy przemocy domowej to po prostu psychopaci, bo tylko psychopata może wyrządzić tyle zła swojej rodzinie. Psychopaci przez większość ludzi postrzegani są, jako jednostki nieprzystosowane społecznie, naruszające normy moralne, społeczne i prawne. Są niezdolni do miłości, odznaczają się impulsywnością, niezdolnością do przeżywania poczucia winy, nieodpowiedzialnością. W odczuciu wielu ludzi, w tym również profesjonalistów, pojęcie psychopatii nasuwa z reguły obraz osobnika brutalnego, gwałtownego, aspołecznego, popełniającego liczne zbrodnie.

W ostatnim czasie dąży się do uściślenia kryteriów diagnostycznych oraz zmian terminologicznych. Dlatego w miejsce nazwy psychopatia wprowadzono termin osobowość nieprawidłowa.

Obecnie przyjmuje się kryteria diagnostyczne osobowości nieprawidłowej sformułowane przez znawcę zagadnienia – Cleckleya: (przykładowe kryteria)

– Trwała niezdolność do związków z innymi ludźmi

– Bezosobowy stosunek do życia seksualnego (przedmiotowe traktowanie partnera)

– Brak poczucia wstydu, winy i odpowiedzialności

– Nieumiejętność odraczania satysfakcji (dążenie do natychmiastowego zaspokajania popędów i potrzeb)

– Utrwalone i nieadekwatne zachowania antyspołeczne

– Autodestrukcyjny wzorzec życia, nieumiejętność planowania odległych celów

– Niezdolność przewidywania skutków swojego postępowania

– Niezdolność wyciągania wniosków z przeszłych doświadczeń

– W miarę sprawna ogólna inteligencja, formalnie niezaburzona

– Nierozróżnialnie granic miedzy rzeczywistością a fikcją, prawdą a kłamstwem

– Brak lęku nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol

– Częste szantażowanie samobójstwem

– Tendencje do samouszkodzeń

Uwarunkowań osobowości nieprawidłowej poszukiwano uwzględniając zarówno czynniki biologiczne jak i społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji). Badania potwierdzają, że osoby z osobowością nieprawidłową stanowią znaczny odsetek mężczyzn uporczywie znęcających się nad swoją rodziną.

Osoby uzależnione od alkoholu

Napoje zawierające alkohol towarzyszą nam prawie od początku naszego istnienia. Pojawiają się obok nas już w pierwszych dniach naszego życia np. świętowanie narodzin, prawdopodobnie alkohol spożywany będzie przez bliskie nam osoby przy okazji stypy. Między tymi dwoma momentami będzie tysiące sytuacji, w których kufle piwa, lampki wina lub kieliszki wódki wywołują nastroje, wzruszenia, poczucie lekkości, uśmierzenie cierpień, rozczarowanie, irytację, gniew, ból, rozpacz, lęk. Wśród wielu sytuacji są także domowe noce i dni pełne grozy i płaczu dzieci, rozpacz bitych żon, samobójstwa.

Niektóre badania wskazują, że ponad 40% partnerów znęcających się nad rodziną to osoby uzależnione od alkoholu. Prawdopodobieństwo wystąpienia aktów przemocy w rodzinach alkoholowych jest ponad dwukrotnie większe niż w pozostałych. Wprawdzie nie można uznać nadużywania alkoholu za przyczynę przemocy, to jednak w pewnych sytuacjach zwiesza on ryzyko jej pojawienia się. Pernanen w swoich badaniach nad wpływem alkoholu na przestępczość wskazuje, że istnieją trzy następujące mechanizmy:

– Alkohol redukuje zahamowania i wyzwala zachowania przestępcze, dewiacyjne

– Alkohol zmienia aktywność neuroprzekaźników, co wiąże się z rozwojem zachowań agresywnych

– Przewlekły alkoholizm prowadzi do dysfunkcji kory mózgowej, szczególnie płata

skroniowego, co sprzyja patologii zachowań

Osoby z organicznym uszkodzeniem mózgu

Przebycie uszkodzenia albo schorzenia mózgu może powodować lub powiększyć trudności adaptacyjne człowieka, może prowadzić do antyspołecznych lub przestępczych zachowań. W jednym z badań u prawie 90% mężczyzn bijących żony stwierdzono poważne urazy głowy, prowadzące do okresowej utraty świadomości. Seria innych badań wykazała, że 60% mężczyzn doznało wcześniej urazu głowy. Sam uraz nie musi być powodem agresji, ale może upośledzać zdolność jej kontrolowania.

Osoby chore psychicznie

Przemoc w rodzinie może mieć związek z chorobą psychiczną sprawcy. Gniew i związana z nim agresja mogą pojawiać się w ostrych psychozach. Mieszczą się tu takie choroby jak:

schizofrenia (ostry początek lub nawrót), choroby afektywne, zespoły związane z nadużywaniem narkotyków, psychozy związane z odstawieniem alkoholu. Osoba w ostrej psychozie może być niebezpieczna zarówno dla siebie jak i otoczenia. W takich sytuacjach niezbędna jest pomoc psychiatryczna.

Pamiętajmy, że komplementarna diagnoza sytuacji jest nieodzowna do właściwie skonstruowanego planu pomocy rodzinie uwikłanej w przemoc.

Mity i stereotypy

Wiele społeczeństw aprobuje przemoc w domu. Świadczą o tym chociażby powszechnie panujące mity, stereotypy, przysłowia i porzekadła utrudniające prawidłowe reagowanie na akty brutalności czy okrucieństwa wobec bliskich. Wszystkie tego rodzaju stwierdzenia skłaniają ofiary do milczenia, świadków utwierdzają w słuszności braku reakcji, a każdego sprawcę umacniają w poczuciu bezkarności.

Przemoc w rodzinie to prywatna sprawa i nikt nie powinien się wtrącać – NIEPRAWDA

Pamiętajmy !!! przemoc nie skończy się sama. Pierwszym krokiem do jej przerwania jest przełamanie izolacji i milczenia. To nieprawda , że nie ujawnia się tajemnic rodzinnych przemoc, wykorzystywanie, bicie, krzywdzenie osób bliskich jest przestępstwem.

Przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego – NIEPRAWDA

Przemoc występuje we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu wykształcenia czy sytuacji materialnej

Przemoc jest wtedy, gdy są widoczne ślady na ciele ofiary – NIEPRAWDA

Przemoc to nie tylko działania pozostawiające siniaki, złamania czy oparzenia, to także poniżanie, obelgi , zmuszanie do określonych zachowań, grożenie, zastraszanie.

Jeśli ktoś jest bity, to znaczy, że na to zasłużył – NIEPRAWDA

Nikt nie zasługuje na bicie, krzywdzenie czy maltretowanie bez względu na to co zrobił czy powiedział. Nikt nie ma prawa bić i poniżać.

Policja nie powinna interweniować w sprawach rodzinnych – NIEPRAWDA

Przemoc domowa nie jest sprawą rodzinną, jest przestępstwem ściganym przez prawo. Policja ustawowo zobowiązana jest do podjęcia stosownych kroków, by zapewnić bezpieczeństwo w domu.

Ofiary przemocy akceptują przemoc – NIEPRAWDA

Ofiary zawsze próbują się bronić, ich działania są jednak mało skuteczne. Nieracjonalne strategie obronne, w konsekwencji powodują nasilenie przemocy

To był jednorazowy incydent, który się nie powtórzy – NIEPRAWDA

Przemoc rzadko jest jednorazowym incydentem. Policja zwykle jest wzywana w ekstremalnych sytuacjach, gdy przemoc ma już długą historię. Sprawcy potrafią przepraszać i obiecywać, że to nigdy się już nie powtórzy.

Gwałt w małżeństwie nie istnieje – NIEPRAWDA

Gwałtem jest doprowadzenie innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu lub do wykonania takiego czynu, stosując przemoc, groźbę lub podstęp. Każdy ma prawo decydowania o swoim życiu intymnym, akt ślubu nie odbiera tego prawa.

Przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol – NIEPRAWDA

Nawet uzależnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności za czyny dokonywane pod jego wpływem. Należy karać sprawcę i leczyć jego chorobę.

Nie można zmienić swojego losu – NIEPRAWDA

Nawet po wielu latach można przerwać przemoc. Nigdy nie jest za późno, aby powiedzieć NIE.

Charakterystyka ofiary

Zachowanie ofiar bywa niezrozumiałe, irytujące, zniechęcające do pomagania. Cierpią one bardzo często na różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne, takie jak: częste popadanie w depresję, niepokój, niekontrolowane wybuchy płaczu, śmiechu czy agresji. Charakteryzują je często niezrozumiałe zmiany decyzji, ciągłe poczucie zagrożenia, niepewność. Trudno od nich oczekiwać racjonalnych zachowań i konsekwencji, ponieważ cały czas żyją w strachu przed sprawca. Jest kilka koncepcji psychologicznych wyjaśniających zachowanie ofiar.

SYNDROM WYUCZONEJ BEZRADNOŚCI – oznacza on poddanie się, rezygnację z aktywności służącej poprawie sytuacji, wynika ona z przekonania o bezskuteczności jakichkolwiek działań. Istotą bezradności jest brak postępu w rozwiązaniu problemu mimo długotrwałego wysiłku. Wyuczona bezradność wynika z przekonania, że cokolwiek się zrobi, nie będzie to miało żadnego znaczenia, gdyż zawsze znajdzie się powód do zachowań

agresywnych.

ZJAWISKO PRANIA MÓZGU – proces ten powoduje całkowite podporządkowanie, utratę poczucia własnej wartości i własnych przekonań oraz bezradność i bezkrytyczne przyjęcie rzeczywistości wykreowanej przez sprawcę. Wyodrębnić można najbardziej typowe zachowania sprawców przemocy, stosujących technikę „prania mózgu” do których zalicza się: izolację, monopolizacją uwagi, doprowadzenie do wyczerpania, wywoływanie lęku i depresji, naprzemienność kary i nagrody, demonstrowanie wszechmocy i wszechwładzy, wymuszanie przysług

SYNDROM SZTOKHOLMSKI”, „WIĘŹ TRAUMATYCZNA”, „PARADOKSALNA WDZIĘCZNOŚĆ” – paradoksalna reakcja obronna ofiary, która przejawia się swoistym uwielbieniem sprawcy. Związek ten odbiera zdolność racjonalnej oceny zdarzeń, obrony, domagania się surowych kar dla sprawców.

ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD) – są to zaburzenia psychiczne, na które cierpią ofiary min. przemocy domowej. Powstaniu tego zaburzenia sprzyjają sytuacje zewnętrzne, w których człowiek narażony jest na utratę życia lub zdrowia, gdy obserwuje zranienie, zagrożenie życia, nagłą śmierć bliskich osób.

W przypadku przemocy wystarczy sama groźba jej użycia, aby wywołać wstrząs. Często sprawcy przemocy wobec bliskich są w stanie gestem, słowem, spojrzeniem, charakterystycznym zachowaniem wywołać u swoich ofiar lęk i uległość. Wystarczy, że są one przekonane o grożącym niebezpieczeństwie. Zespół może wystąpić natychmiast po urazie lub po jakimś czasie. Intensywność objawów PTDS zależy od rodzaju zdarzenia, intensywności przeżytego urazu, od indywidualnej podatności, od tego, czy uraz był jednorazowy czy długotrwały, rozciągnięty w czasie.

PROCES WIKTYMIZACJI –u ofiar przemocy domowej doświadczających zespołu zaburzeń stresu pourazowego często rozwija się tzw. proces wiktymizacji, który zmienia poczucie tożsamości maltretowanej osoby. Wyróżnić należy III stopnie stawania się ofiarą:

I zaburzenie utrwalonych przekonań ofiary o sobie świecie
II wtórne zranienie: utwierdzanie ofiary w poczuciu bezradności, niemocy przez osoby i instytucje, które powinny jej pomóc
III przyjecie tożsamości ofiary: przekonanie, że tak musi być, taki mój los

Przemoc wobec dziecka

Przemoc wobec dziecka to każde zachowanie, które powoduje cierpienie, zaburza rozwój, włącza dziecko w aktywność nieadekwatną do etapu rozwoju. To także zaniechanie działania skutkujące narażeniem dziecka na niebezpieczeństwo. Według Józefy Brągiel dziecko krzywdzone to takie, które cierpi z powodu niewłaściwego zachowania innych osób – głównie rodziców i opiekunów – w stosunku do niego, a przy tym doznaje poczucia niesprawiedliwości i bezsilności. Dziecko jest całkowicie uzależnione od rodziców, nie wybiera ich samo, jest zdane na warunki, jakie stworzą dla jego rozwoju. Spoczywa na rodzicach ogromna odpowiedzialność za losy jednostki, którą powołali do życia. Te słowa Ireny Jundziłł (1986) powinny nam uzmysłowić, iż rodzina ma największy wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Rodzice powinni zdać sobie sprawę, że moje dziecko nie oznacza moja własność. Muszą uświadomić sobie, że dziecko to indywidualna, rozumna osoba z ogromnym potencjałem, którego rozwój leży w ich rękach. Od sposobu postępowania rodziców zależy całe późniejsze życie ich dzieci. Według Zygmunta Freuda zasadnicze podstawy przyszłej osobowości kształtują się przede wszystkim w okresie dzieciństwa, w kontakcie z rodziną i w oparciu o wzajemne z nią więzi uczuciowe. Pamiętając, więc, że przemoc rodzi przemoc, należy szukać innych metod wychowania chroniących dzieci przed demoralizacją, wykolejeniem i zejściem na złą drogę. Dlatego należy stworzyć dom pełen miłości i życzliwości – bezpieczną przystań, w której dorośli zapewnią dziecku odpowiednie warunki do jego prawidłowego rozwoju.

Przemoc fizyczna – zadawanie fizycznych ran, takich jak stłuczenia, poparzenia, pręgi, cięcia, złamania, czy tez doprowadzanie do sytuacji, w której dziecko mogłoby doznać urazów

Przemoc emocjonalna – zachowanie dorosłych, takie jak odrzucenie emocjonalne, brak wsparcia i zainteresowania dzieckiem, nadmierne kontrolowanie, wywieranie presji psychicznej, wymuszanie lojalności, szantażowanie, wzbudzanie poczucia winy, nieposzanowanie godności i prywatności dziecka, które powodują trudności w prawidłowym rozwoju dziecka

Zaniedbanie – długotrwałe niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka zarówno fizjologicznych, jak i psychicznych co poważnie pogarsza stan zdrowia dziecka i utrudnia jego rozwój emocjonalny.

Wykorzystywanie seksualne – to aktywność seksualna z udziałem dziecka podjęta przez dorosłego dla uzyskania przyjemności seksualnej. Uwaga! Seksualna aktywność pomiędzy dorosłym a dzieckiem traktowana jest zawsze jako nadużycie.

Rodzaje przemocy seksualnej:

  1. Bez kontaktu fizycznego np. ekspozycja anatomii i czynności seksualnej, podglądactwo
  2. Kontakty seksualne polegające na pobudzaniu intymnych części ciała
  3. Kontakty oralno-genitalne
  4. Stosunki udowe
  5. Penetracja seksualna (oralno-genitalna)
  6. Komercyjne seksualne wykorzystanie dzieci (np.dziecięca pornografia czy prostytucja)
  7. Seksualne wykorzystywanie dzieci powiązane i innymi formami przemocy (np. dewiacyjne formy przemocy seksualnej)

Jeżeli wiesz lub podejrzewasz, że dziecko doświadcza przemocy, możesz mu pomóc!

Przemoc stała się dziś normą stosunków społecznych. Przemoc w rodzinie – sposobem wychowywania. Postarajmy się zmniejszyć liczbę dramatów rozgrywających się w czterech ścianach mieszkań. Zareagujmy, gdy rodzic pobitego dziecka powie znów: „Straciłem nad sobą panowanie”… Być może jesteś jedyną osobą, która może ochronić dziecko.

Jeśli jesteś świadkiem

Jak pomóc osobie, która doznaje przemocy? (przemoc w rodzinie dotyka nie tylko kobiet, jednak w tekście użyty został rodzaj żeński. Wynika to z tego, że większość ofiar to kobiety)

Zadania pracownika socjalnego

W przypadku stwierdzenia bądź podejrzenia popełnienia przestępstwa powiadamia organy ścigania:

Akty prawne

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z dnia 20 września 2005 r., Nr 180, poz. 1493)pobierz (format pdf.)

Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z dnia 13 lipca 2010 r., Nr 125, poz. 842) pobierz (format pdf.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty”oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. pobierz (format pdf.)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 października 2010r. w sprawie wzoru zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie. pobierz (format pdf.)

Te ustawy i rozporządzenie są na stronie www.mpips.gov.pl [1]