Jak sfinansować podwyżki dla nauczycieli bez zwiększonej subwencji oświatowej ?

Jak sfinansować podwyżki dla nauczycieli bez zwiększonej subwencji oświatowej ?

 

Odpowiedź: należy tylko stosować obowiązujące prawo, gdyż subwencja wystarcza na wynagrodzenia i niektóre bieżące wydatki.

Gminy obecnie dopłacają 20 miliardów złotych do wynagrodzeń nauczycieli na skutek nieprzestrzegania porządku prawnego oraz złej organizacji zadania oświatowego.

Ustawa Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 r. miała na celu uspokojenie nastrojów wśród pracowników oświaty żądających podwyżek i przywilejów. Jednym z najważniejszych postulatów było zmniejszenie fikcyjnego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych (zwanego „pensum”) z 24 godzin tygodniowych do 18 godzin tygodniowych zajęć rozliczanych w roku zajęć. W latach 80 i na początku lat 90 zasady rozliczania tygodniowego obowiązku w roku zajęć były regulowane rozporządzeniami resortowymi jedynie w szkołach średnich. Samorządy po przejęciu oświaty na podstawie art. 42 ust. 7 KN uzyskały uprawnienie do ustalania prawa miejscowego w sprawie zasad rozliczania tygodniowego obowiązku w roku zajęć dopiero w 1999 r. W tym czasie w rozporządzeniu o ramowym planie nauczania bez umocowania prawnego wprowadzono zapis o tygodniowym obowiązku dla ucznia. Zapis ten spowodował powstanie 30 dni wolnych od nauki w dniach, w których zgodnie z rozporządzeniem o roku zajęć powinny być realizowane obowiązkowe zajęcia dydaktyczne. Skrócenie nauczania ze 190 dni do 160 dni spowodowało przeciążenie programowe dla uczniów szkół.  Zdecydowana większość samorządów nie podjęła uchwały o zasadach rozliczania tygodniowego obowiązku w roku zajęć, co jest istotnym niedopełnieniem obowiązku ustawowego. Niemal wszystkie samorządy wypłacają wynagrodzenia za niezrealizowane zajęcia dydaktyczne i nieodnotowane w dziennikach zajęć jak wymaga tego zapis art. 42 ust. 7a KN. Z wypłacaniem nienależnego wynagrodzenia wiąże się też nieprzestrzeganie art. 42 ust. 5b KN oraz rozporządzenia o organizacji roku szkolnego, w kwestii zatwierdzania arkusza organizacyjnego przez organy prowadzące na tydzień, zamiast na rok szkolny z łączną liczbą godzin finansowanych.

Za nieprzestrzeganie tych przepisów ustawowych odpowiedzialni są dyrektorzy szkół i ci nauczyciele, którzy na nieformalnych kartach rozliczeniowych podają, że wykonywali zajęcia dydaktyczne w dni wolne od nauki w roku zajęć pomimo niewykonywania tych zajęć (do 50 dni). Odpowiedzialność ponoszą również organy prowadzące szkoły z racji niewłaściwego nadzoru finansowego i organizacyjnego. Odpowiedzialność może być realizowana z ustawy o dyscyplinie finansów publicznych i kodeksu karnego, co jest zagrożone odwołaniem z zajmowanego stanowiska.

Dla nauczycieli szkół ujętych w art. 42 ust. 3 KN obowiązkowy wymiar wynosi 18 godzin zajęć dydaktycznych w tygodniu, a realizowanych przez 42 tygodnie, co daje 756 godzin zajęć obowiązkowych w roku zajęć. O tym, że należy stosować art. 42 ust. 5b KN z rocznym okresem rozliczeniowym wypowiedziało się 7 sędziów Sądu Najwyższego w uchwale z 14 kwietnia 1994 r. I PZP 64/93, OSNP 1994, nr 8, poz. 124, o czym mowa w „Komentarzach do ustawy Karta nauczyciela” z 2012 r. str. 307. Również MEN informując ZNP o sposobie rozliczania podaje wzór na obliczenie rocznego wymiaru zajęć w sposób następujący: 18 (godz. w tyg.) x 4,16 (tyg. w miesiącu) x 10 miesięcy = 749 godzin zajęć dydaktycznych w roku. MEN w rozporządzeniu do wyliczenia stawki godzinowej stosuje wzór 18 godz. x 4,16 (tyg. w miesiącu) = 75 godzin w miesiącu. Z danych statystycznych podanych w artykule „Wspólnoty” nr 21 wynika, że w 2017 r. polscy nauczyciele zrealizowali „564 godziny rocznie w szkołach podstawowych (38 proc. całego rocznego czasu pracy), 478 godzin rocznie w gimnazjach (32 proc. całego czasu pracy), w szkołach średnich 473 godziny rocznie (32 proc.)”. Natomiast nauczycielom wypłacono jakoby przepracowali wymiar obowiązkowy w ilości 756 godzin oraz dodatkowo według szacunku około 150 godzin ponadwymiarowych. A więc w szkołach podstawowych wypłacono nienależnie 342 godziny, w gimnazjach 428 godzin, a w szkołach średnich 433 godziny (co najmniej 40% wynagrodzeń). Niewypracowywanie rocznego obowiązkowego wymiaru zajęć przez nauczycieli wynika też z tego, że MEN w drodze rozporządzenia, a wiele samorządów w ramach regulaminów dokonują w sposób nieuprawniony (nieświadomy) zwolnień z obowiązkowego wymiaru, stosując delegację art. 30 ust. 6 pkt 2 i ust. 7 ustawy KN, choć przepis tam zawarty nie upoważnia do dokonywania takich zwolnień.

Wypłata nienależnego wynagrodzenia w granicach 40% oznacza, że w oświacie jest przerost zatrudnienia nauczycieli na poziomie około 40%. Ten szacunek nie jest przesadzony, bo gminy w informacjach wysyłanych do MEN podają zatrudnienie w ilości ponad 2 etaty nauczycielskie na 1 oddział (klasa). Należy też zważyć, że w klasach 1-3 szkoły podstawowej nauka jest realizowana przez 640 godzin, co oznacza, że nauczyciele nie mogą zrealizować nawet jednego pełnego etatu przypisanego w KN.

Ustalenie tygodniowego obowiązku dla nauczyciela w KN, a dla ucznia tygodniowego obowiązku w rozporządzeniu o ramowym planie nauczania jest w istotnej sprzeczności, bo nauczyciele mają realizować swój obowiązek przez 42 tygodnie w roku zajęć, a uczniowie mają realizować obowiązek nauczania przez 32 tygodnie (160 dni). Natomiast w rozporządzeniu o roku zajęć są wskazane dni kiedy powinna odbywać się nauka, a tych dni według kalendarza jest 190, czyli 38 tygodni. Ze względu na istotną różnicę w obowiązkach tygodniowych i dniach wolnych od nauki nie da się zrealizować w praktyce tygodniowych obowiązków uczniowskich i nauczycielskich. Dlatego ustalenie zasad rozliczania tygodniowego obowiązku nauczycieli jest niezwykle ważne, gdyż nauczyciele mogą zrealizować swój obowiązek 42 tygodniowy tylko w 32 tygodnie nauki przypisanej uczniowi. Zatem „pensum” tygodniowe (18 godzin) nauczyciela realizowane w 32 tygodnie będzie wynosiło 24 godziny na tydzień.

Wprowadzenie podwyżek wynagrodzeń nauczycieli bez odpowiedniego wzrostu subwencji dla samorządów, w sposób drastyczny obnażyło nieudolność organów prowadzących w realizacji zapisów ustawy KN i ustawy Prawo oświatowe wraz z rozporządzeniami. W gminie Skarbimierz w 2012 r. po kontroli finansowej, która ujawniła nadużycia finansowe związane z nieprzestrzeganiem prawa oświatowego, podjęto uchwałę o zasadach rozliczenia tygodniowego obowiązku nauczycieli w roku zajęć. Od tego czasu wójt gminy zatwierdza arkusze organizacyjne na rok szkolny z łączną liczbą godzin finansowanych, jak jest to zapisane w rozporządzeniu o organizacji roku szkolnego. Praktyka zatwierdzania arkuszu organizacyjnego na rok szkolny z łączną liczba godzin finansowanych tylko na tydzień, jak to nadal praktykuje się w gminach, została zaniechana, gdyż była w istotnej sprzeczności z przepisami prawa.

Uważam, że wszystkie samorządy, które mają poważne problemy finansowe powinny dokonać w pierwszej kolejności kontrolę finansową w szkołach, a następnie aneksować wszystkie arkusze organizacyjne, aby doprowadzić do zgodności z rozporządzeniem i ustawą KN. Pomocne też będzie ustanowienie prawa miejscowego na podstawie art. 42 ust. 7 KN w sprawie zasad rozliczenia tygodniowego obowiązku nauczyciela w roku zajęć. Należy też dokonać przeglądu regulaminu określającego wysokość stawek oraz szczegółowe warunki przyznawania dodatków, czy nie jest w nim zawarte nieuprawnione zwolnienie z obowiązkowego wymiaru zajęć. Karta Nauczyciela w żadnym zapisie nie daje upoważnienia organom prowadzącym do dokonywania zmniejszania obowiązkowego wymiaru w roku zajęć. Karta Nauczyciela reguluje, że rozliczanie czasu pracy nauczyciela jest godzinowe, zatem przepisy o tygodniowym obowiązku nauczyciela nie przystające do realiów powinny być dostosowane do stanu faktycznego. Uważam też, że system wynagrodzeń powinien obejmować nie tylko zajęcia dydaktyczne, ale też opiekuńczo-wychowawcze, aby nie było wątpliwości, że nauczyciel powinien spełniać ten obowiązek. Pozwalam sobie też na ogólną uwagę, że samorządy  nie powinny obciążać administrację rządową za własną nieudolność w prowadzeniu zadania oświatowego.

 

 

 

Wójt Gminy Skarbimierz

Andrzej Pulit

Wydrukuj artykuł